Onlangs heb ik een tweedaagse workshop van Jan Jacob Stam bijgewoond waarbij we met opstellingen systemisch gingen kijken naar het thema afscheid nemen en opnieuw beginnen. Graag deel ik de vijf belangrijkste inzichten die ik deze dagen heb opgedaan.
Afscheid nemen doen we eigenlijk iedere dag. Al is het alleen dat ieder moment niet meer terugkomt. Ook van verwachtingen, overtuigingen en toekomstplaatjes moeten we soms afscheid nemen. Natuurlijk ging het ook over het afscheid nemen van dierbaren, werk dat niet meer past, klantengroepen en pijnlijke situaties die je achter je wilt laten.
Via de inkijkjes die we mochten hebben in de individuele systemen van de deelnemers hebben we veel hebben geleerd over afscheid nemen en opnieuw beginnen.
Hieronder vind je de vijf belangrijkste inzichten die ik heb opgedaan tijdens deze twee dagen.
- Zet een streep onder de rekening
Afscheid nemen gaat altijd over het accepteren van een disbalans in geven en ontvangen.
Als je afscheid neemt van iets of iemand zul je moeten accepteren dat je meer hebt gegeven of juist meer hebt ontvangen. Overal waar we onderdeel uitmaken van een groter geheel geef je aan het grotere geheel en ontvang je ervan. In een gezonde situatie is dat in balans; in ieder geval gemiddeld genomen. Bij afscheid nemen mag je ervan uitgaan dat er een disbalans is. Deze heb je te nemen zoals hij is. Je kunt er niets aan veranderen. Vaak is het accepteren van teveel hebben ontvangen lastiger dan van teveel hebben gegeven. Iedere claim die je nog op de ander laat bestaan of iedere behoefte aan terugbetalen in welke vorm dan ook zorgt ervoor dat je voor eeuwig blijft verbonden. Aanvaard daarom deze disbalans zoals hij is. Wees bereid een streep onder de rekening te zetten. - Laat los wat je hebt gegeven, maar neem terug wat ten diepste van jou is
In een situatie of met een persoon heb je soms iets van jezelf weggegeven. Iets wat echt bij jou hoort en wat je nog nodig hebt in de rest van je leven. Denk hierbij aan je hart, je vermogen om te vertrouwen of bijvoorbeeld de bron van je levenslust. Het is je goed te realiseren dat je deze weer terug kunt halen; met of zonder toestemming van de ander of de betrokkenen. Hiermee maak je jezelf weer compleet en kun je datgene weer inzetten voor jouw leven.
Dit is duidelijk wat anders dan de producten van je hart of van je bron van je levenslust. Die heb je weggegeven en daarmee mag de ander doen en laten wat hij of zij wil. Hiervoor is het van belang dat je dat wat je gegeven hebt bij de ander laat en er geen controle meer op uitoefent of deze er wel goed mee omgaat. - De kracht van het punt dat de oorsprong is van twee tegenstrijdige keuzes
Wanneer je terecht bent gekomen in een situatie waarbij het lijkt alsof er twee keuzes zijn die allebei ‘slecht’ zijn, dan is het goed om te weten dat er een punt is die de bron is van beide keuzes. Dit punt wordt in het Japans Ba genoemd. Dit punt kan in het verleden liggen, maar interessant genoeg ook in de toekomst. Door naar dit punt te gaan (innerlijk of in een opstelling), kun je de schijnbare tegenstelling oplossen en ontstaat er een weg voor je om afscheid te kunnen nemen. - Welke zuigende krachten van het grotere systeem houden jou vast?
We blijven vaak in patronen hangen die veroorzaakt worden door een aantrekkingskracht in ons systeem van herkomst (gezin en voorouders). De patronen die daar zijn ontstaan hebben een onzichtbare aantrekkingskracht en veroorzaken daarmee dat we in een herhaling vallen die niet dienend voor ons is. Maar omdat de oorzaak onzichtbaar is, proberen we oplossingen en uitwegen te verzinnen die niet werken. Het is in dit geval handig om te ontdekken welke kracht uit ons systeem ervoor zorgt dat we in deze patronen vast zijn komen te zitten. Op die manier kun je er ook echt afscheid van nemen. Vraag jezelf bijvoorbeeld af “wie is de geheime opdrachtgever van dat wat ik doe” of “wie bescherm ik door het zo te blijven doen” of “wiens ogen kunnen niet aanzien dat ik het anders zou gaan doen” of “aan wie ben ik loyaal door dit te blijven doen” of “wiens wens vervul ik door dit te doen”. Vertrouw op je innerlijk weten. - Op 3 manieren met de toekomst omgaan
Als het gaat om een nieuw begin en vooruit de toekomt is, is het interessant om drie soorten toekomst te onderscheiden.
De eerste is een toekomst die op ons afkomt. Dus een beweging vanuit de toekomst naar ons toe. Deze kunnen we niet beïnvloeden. Deze toekomst brengt zogenaamd positieve en negatieve zaken. Hierbij gaat het om overgave.
De tweede vorm is de toekomst die we creëren door het maken van plannen en het uitstippelen van een pad. Deze toekomst lijkt maakbaar en kent vaak alleen maar zogenaamd positieve aspecten. In het nu komen deze twee samen.
De derde soort toekomst is de toekomst gaat over wat er door jou heen de wereld wil bereiken. Dit is je levenspad, je missie, het leven van je volle potentieel. Kun je dit helemaal toestaan?
In de opstellingen kon je duidelijk zien en op veel niveaus voelen hoe bovenstaande principes werkten en welke bevrijding er ontstond nadat iemand hier stappen in zette.
Je kunt voor jezelf nagaan waar jij afscheid van zou willen nemen. Vervolgens kun je bovenstaande punten langslopen en voorzover mogelijk onderzoeken hoe ze van invloed zij op jouw afscheidsproces. Vertrouw erop dat iedereen en dus ook jij een sterk innerlijk systemisch weten heeft. Vertrouw dus gerust op je intuïtieve ingevingen.
Ik ben benieuwd naar je reacties. Laat deze hieronder achter.
Mooie tekst, direct toepasbaar ook merkt ik. Vooral het terugnemen wat van mijzelf is gaf direct ruimte. Ik ga dit nog een keer lezen en doorgeven aan mensen in mijn omgeving.
Dank je.
Dankje wel Martijn voor je heldere en inspirerende samenvatting. Bij het overgaan van de ene fase naar de andere ligt juist in goed afscheid nemen een bron om weer gezond verder te gaan. Systemisch kijken kan daarbij veel inzicht geven. Mooi.
Tegen de raad van een psycholoog in heb ik begin dit jaar afscheid genomen van mijn ouders en zus. Ik heb echter afscheid kunnen nemen zonder gevoel van verdriet, pijn, frustraties, teleurstelling, enz. Ik was er op een dag ‘gewoon’ klaar mee.
Daar is een jarenlang proces aan voorafgegaan. Het contact met je familie definitief verbreken voelt nl. als iets tegen natuurlijks. Alsof je daarmee een groot taboe doorbreekt. Daar komt bij dat mijn moeder een jaar eerder had verteld dat ze kanker had en waarschijnlijk niet lang meer te leven had. Op zo’n moment het contact verbreken is voor velen ‘not done’. Toch heb ik het gedaan.
Vanaf het moment dat ik hoorde dat mijn moeder kanker had voelde ik me opgelucht, omdat ik wist dat er eindelijk een einde zou komen aan jarenlange emotionele verwaarlozing en psychische mishandeling. Dat begon met hun reactie toen ik (rond mijn 20e) vertelde dat ik op mijn 16e was ontmaagd door verkrachting. Zij zeiden daarover: “daar zal je het dan wel zelf naar gemaakt hebben”. Het voelde alsof ik opnieuw werd verkracht ……. Er volgenden in de jaren daarna nog vele vele kwetsende opmerkingen. In hun ogen faal ik al mijn hele leven, hetgeen bleek uit een van hun laatste wrede opmerkingen (vlak nadat ik en de vader van onze kinderen hadden besloten om uit elkaar te gaan): “jij maakt voortdurend een puinhoop van je leven en als je geen kinderen had gehad hadden wij je jaren geleden al laten vallen”. Dát kwam op dat moment heel hard aan en ik heb ze dan ook weggestuurd. Ik had toen het contact eigenlijk al definitief willen verbreken, maar durfde niet, omdat ik op dat moment bang was om alleen achter te blijven met twee kleine kinderen. Mijn ouders (en daarmee ook mijn zus) hebben echter als motto: “zolang je doet wat wij willen en op de manier zoals wij dat willen wordt je beloond, anders bestraft’. Nou, dát heb ik geweten. Niet alleen was ik in hun ogen een slechte dochter en zus, ze vonden mij blijkbaar ook ongeschikt als moeder. Ik wist wel beter, maar werd er toch enorm onzeker van. Diep van binnen wist ik dat ik dicht bij mijzelf moest blijven en daar heb ik dan ook steeds gehoor aan gegeven. Af en toe kwam ik in de verleiding om hen tegemoet te komen. Op die momenten hunkerde in naar liefde, ook al wist ik dat ik dat in werkelijkheid niet van ze kreeg. In hun bijzijn liep ik dan ook voortdurend op eieren, wetend dat ik in hun ogen ieder moment weer ‘de fout in kon gaan’, met minachtende blikken en vernederende opmerkingen tot gevolg.
Totdat mijn moeder vertelde dat ze kanker had. Vanaf dat moment deden mijn ouders ineens poeslief en zeiden zij zelfs dat ze trots op mij zijn. Ik ben nog nooit zó boos geweest. Sterker nog, ik begon hen te haten. Daar schrok ik van. Mede door de hulp die ik daarvoor heb gezocht heb ik leren omgaan met deze negatieve emoties. Dat proces duurde niet lang, want ik had al heel veel geleerd in de afgelopen jaren. Deze laatste gesprekken met een psycholoog waren nodig, om los te kunnen laten. Niet lang daarna is mijn moeder overleden. Mijn vader heeft mij hiervan op de hoogte gesteld via een mail, met daarin alleen een kopie van het overlijdensbericht. Hieruit bleek dat ik het bericht kreeg ná de crematie.
Ik besef terdege dat ik de laatste maanden van haar leven slecht voor mijn moeder heb gezorgd, maar ik heb daarmee goed gezorgd voor de moeder van mijn kinderen. Mijn kinderen hebben overigens tot haar dood contact met hun opa en oma gehad. Ik had weliswaar geen behoefte aan contact, maar heb mijn kinderen steeds in de gelegenheid gesteld om hun opa en oma te bellen, kaartjes en tekeningen te sturen, enz. Daar hebben ze ook regelmatig gebruik van gemaakt. Ik heb hen op hun eigen manier afscheid van hun oma laten nemen.
Ik ben trots op wie ik ben en wat ik heb bereikt.
Mijn kinderen doen er toe.
Altijd.
Nicole
Dank voor je openhartige bericht.
Afscheid nemen heeft bij jou wel heel veel impact. Uiteindelijk weet jij en alleen jij diep van binnen wat het beste voor jou is. Daar kan geen psycholoog of coach een beslissing voor jou in nemen. Mooi dat je je eigen weg hebt gevolgd. Hoe heftig die ook kan zijn.
Misschien een aanvulling vanuit systemisch perspectief is dat je het contact met je familie kunt breken, maar nooit met je familie kunt breken. Je bent en blijft met hen verbonden door het bloed dat door je stroomt. Kijk of je je ouders alleen maar dankbaar kunt zijn voor het feit dat ze je het leven hebben gegeven. Als je dat oprecht kunt doen, ondanks al het negatieve en de mishandeling, geef je jezelf heel veel kracht en ruimte voor je eigen leven en dat van je kinderen. Je doet dit dus puur voor jezelf en niet voor hen. Jij bent alleen verantwoordelijk voor jouw eigen leven.
Ook hier geldt weer, voel wat voor jou het beste is op dit moment.
Nogmaals dank voor je openhartige en kwetsbare reactie. Mocht je behoefte hebben om n.a.v. dit bericht contact te hebben, laat het me dan weten.
Hallo Martijn,
Ik was boos op mezelf dat ik vertrouwde op een ander en te weinig op mezelf.
Nu ik meer mijn eigen weg ga, voel ik me sterker worden.
Het lijkt soms makkelijker door de bril van een ander, maar dat is een illusie.
Ik kan het eigenlijk beter als ik het op mijn eigen wijze doe.
Lekker eigenwijs en dat voelt goed.
Liefde is durven ondernemen wat je het liefste doet.
Met groet van mij. Alice.
Leuk dat je deelt wat je geleerd hebt. Hele boeiende stof!!!
Wat leuk!
Ontroerend ook hoe afscheid nemen continue blijft bestaan.
Hartelijke groet van Angèle Roelofs
Mooie inzichten, die je meteen aan het denken zetten. Want ieder punt heeft weer een eigen uitgangspunt met problematiek met een positieve en ook negatieve wending. Dit maakt mij ook nieuwsgierig naar de effecten van je inzichten. Voor mij zijn alle 5 de punten heel herkenbaar in mijn leven. En als ik het zo lees, zijn er in ieder punt nog zaken die voor mij verdieping vragen.
Dank voor het delen.
Mooi Martijn! Die laatste over de toekomst vind ook erg mooi beschreven. Die 3 manieren voelen ook helemaal kloppend voor mij. Fijne zomer! Warme groet, Nienke
Ik herken veel in je artikel Martijn. Ik leg de tarotkaarten voor mijn klanten en zie dat velen de stappen reeds hebben gezet en door grote thema’s heen zijn gegaan. Op dit moment komen ik en zij de kleinere processen tegen die in het grote proces verweven zijn en deze ondersteunen. Af en toe komt er nog onzekerheid langs en is het vertrouwen voor even zoek. Velen van ons bevinden zich nu in de doorgang naar een nieuwe cyclus. Want een nieuwe cyclus zal beginnen en wel met een hogere graad van rijpheid. In onze knapzak nemen we mee wat wij tot nu toe verworven hebt. Een nieuwe wereld wacht op ons. Een wereld waar je, als de tijd daar is, met nieuwe openheid en veel vertrouwen in zal stappen.
Carla, helemaal mee eens! Het is nu tijd om afscheid te nemen en het nieuwe te omarmen.