Vandaag is het 5 mei, bevrijdingsdag. Graag deel ik een aantal manieren met je waarop je naar bevrijdingsdag kunt kijken en geef ik een tip hoe je jouw persoonlijke 5 mei viering kunt creëren.

Gisteren en vandaag herdenken we de slachtoffers van de oorlogen (met name de 2e Wereldoorlog) en vieren we de bevrijding en onze vrijheid. Ieder jaar is er weer veel te doen over wat je nou wel mag herdenken op deze dag en wat niet; wie er wel bijhoren en wie niet; wat wel gepast is en wat niet. Ook worden er ieder jaar artikelen geschreven, films en documetaires getoond die gaan over de oorlog, het verzet, de NSB-ers, hoe het zo kon komen.

Op mijn Facebookpagina heb ik een aantal van deze berichten gedeeld, omdat deze laten zien dat de oorlog niet zo zwart wit was als het gaat om goed of slecht; over daders en slachtoffers. Achteraf is het duidelijk en helder, maar op het moment zelf was het niet zo duidelijk.

Daarom wil ik in dit artikel graag een aantal invalshoeken met je delen om naar oorlog en bevrijding te kijken.

1. Jouw persoonlijke ervaring

Alle verhalen, herdenkingen en beelden roepen in jou een reactie op. Je wordt geraakt, moet huilen; of je wordt boos, hekelt het onrecht; of je blijft gelaten, dit gaat niet over mij; of je denkt “Dit nooit meer” en komt in actie. Of … (vul zelf maar in)

Het herdenken van de oorlogsslachtoffers en het vieren van de vrijheid roept bij iedereen iets anders op. Jij hebt je eigen ervaring. Deze wordt gevormd door jouw verleden, jouw eerdere ervaringen met verlies, daderschap, slachtofferschap, vrijheid en gevangenschap. 4 En 5 mei raken dit weer in jou aan.

Vanuit deze invalshoek kijk je naar je eigen ervaring met dood en geweld, met daderschap en slachtofferschap, met vrijheid en gevangenschap.

2. Jouw familie ervaring

Iedere familie in Nederland heeft met oorlog te maken gehad. Zeker als je, zoals we dat bij het systemische opstellingenwerk doen, tot 7 generatie terugkijkt. Deze oorlogservaring leeft voort in jou. De verhalen zijn verteld of juist verzwegen, je ouders of grootouders droegen het leed, de schaamte of de schuld met zich mee. Er zijn mensen uit het leven gerukt en er zijn mensen geweest die mensen uit het leven rukten; daders en slachtoffers.

Trauma’s en stress blijken invloed te hebben op je DNA. Het DNA is niet zo vast als we dachten. Het verandert, muteert, past zich aan. Door lange tijden van stress verandert het DNA. Dit wordt vervolgens doorgegeven op de volgende generaties. Op die manier hebben (oorlogs)trauma’s en stress effect op vele generaties.

Vanuit het systemisch kijken naar mensen, hebben we ook ervaren in opstellingen dat oorlog, daders en slachtoffers, schuld en schaamte een sterke invloed hebben op gezinnen, ouders en hun kinderen.

Dit alles zit in ons verleden; zit ook in jouw verleden. Bij de een wat meer dan de ander, maar de 2e Wereldoorlog heeft impact gehad op alle Nederlanders.

3. De feitelijke gebeurtenissen

Vervolgens zijn er de feitelijke gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden. Hoewel zelfs over deze feiten niet iedereen het met elkaar eens is. Vanuit deze invalshoek worden de herdenkingen opgezet en vieren we bevrijdingsdag. In de 2e Wereldoorlog en de oorlogen waarbij Nederland daarna betrokken is geweest, zijn er veel slachtoffers gevallen. Veel mensen zijn omgekomen of hebben familieleden verloren.

Er is veel leed geweest, onbegrip en uitsluiting. Ook is er veel gezwegen en niet verteld, maar wel gevoeld. De oorlog heeft wiggen geslagen in gezinnen, dorpen en (kerk)gemeenschappen.

Dit is vreselijk en het is goed om hierbij stil te staan.

We vieren de bevrijding van ons land op 5 mei 1945. We zijn dankbaar voor de soldaten die ons hebben bevrijd en ervoor gezorgd hebben dat we nu in een vrij land leven.

Hier mogen we dankbaar voor zijn en het is goedom daarbij stil te staan.

Dit is ook de invalshoek vanuit waar we onze kinderen vertellen dat we dit nooit meer willen. Door dit te herinneren en te herdenken, zorgen we ervoor dat we bewuster beslissingen nemen als het gaat om oorlog en vrede, over geweld toepassen of niet of over toekijken of ingrijpen.

4. De systemische invalshoek

Vanuit het systemische gedachtegoed kijken we naar situaties met een blik die en het detail en het geheel insluit; die de daders en de slachtoffers insluit. Vanuit deze invalshoek gaan we op zoek naar de diepere laag waar de wortels liggen voor het geweld aan de oppervlakte. Hierbij gaan we ervan uit dat een gebeurtenis eigenlijk een symptoom is van een dieperliggende oorzaak; dat het grotere systeem een oplossing vindt voor iets dat niet wordt gezien, of een geven en nemen dat uit balans is, of een verstoring van de natuurlijk rangorde. Hiervoor worden leden van het systeem onbewust ingezet. Deze oplossing ervaren wij als probleem, gedoe of onwenselijk.

In het geval van de 2e Wereldoorlog kun je je bijvoorbeeld afvragen of het straffen van Duitsland na de 1e Wereldoorlog uitnodigde om meer te geven of meer te nemen. Jan Jacob Stam beschrijft heel mooi hoe je in het geval dat iemand jou iets aandoet, je de ander ook iets terug aan moet doen, maar dan net wat minder erg. Zo breng je de balans in geven en nemen meer in balans, maar net te weinig, zodat de ander geneigd is om weer iets aan jou te geven. Eerder kon de ander dat niet, omdat het verschil zo groot was, de balans was zo ver doorgeslagen. Daar kon de ander geen passend antwoord op vinden. Door dus iets minder ergs terug te doen, bied je de ander weer de kans om de balans te herstellen.

Als je, zoals wellicht in het geval van Duitsland, als represaille meer terug doet, meer neemt dan de oorspronkelijke daad, dan is de ander juist geneigd om weer te nemen.

Ik geef dit puur als voorbeeld om een deur te openen naar mogelijke diepere systemische oorzaken van het geweld en de oorlog. Er kunnen (en zullen) nog veel meer systemische oorzaken ten grondslag liggen aan de acties van Duitsland. In opstellingen wordt heel mooi duidelijk wat er daadwerkelijk aan de hand is en waar de sleutel tot een oplossing zit. Uit ervaring kan ik zeggen dat die vaak in een onverwachte hoek zit.

5. Kijken vanuit de eenheid

Vervolgens kun je ook naar bevrijdingsdag en dodenherdenking vanuit een eenheidsbewustzijn; vanuit het idee dat we allemaal één zijn. Dit vind ik zelf nog steeds een lastig concept, hoewel ik diep van binnen voel dat het klopt en dat het kan helpen om vrijer in het leven te staan.

Vanuit deze invalshoek vervalt de scheiding tussen jou en mij. We zijn allemaal deel van een groter geheel, de bron en tegelijkertijd zit het groter geheel in ons allen (zoals in elk deel van een hologram het geheel zit). Er is vanuit deze invalshoek ook geen tijd of ruimte. Je bent dus tegelijkertijd in 2017 en in 1943. Je bent verzetsstrijder en NSB-er, jood en Nazi. Daar wordt het voor mij (mijn ego) erg complex en tegelijkertijd helpt het me ook om met een ruimer bewustzijn hiernaar te kijken en dit te ervaren.

Wat zou er gebeuren als je op die manier naar de wereld in het algemeen en naar oorlog en vrede in het bijzonder zou kijken? Je sluit dan alles in wat er gebeurt in de wereld buiten jou, omdat dit ook binnen jou is. Je sluit alles in wat er ooit in de wereld gebeurd is en gaat gebeuren, omdat dit ook binnen jou is. Je kijkt naar de wereld als naar een spiegel. Dat wat je tegenkomt, zie je ook in jezelf. Dat wat je buiten je wilt oplossen, los je op in jezelf.

En daarmee is de cirkel rond, want dan komt je weer bij de persoonlijke invalshoek, maar dan vanuit een eenheidsperspectief.

Jouw persoonlijke 5 mei viering

Wat je kunt doen om de doden te herdenken en de vrijheid te vieren vanuit een combinatie van bovenstaande invalshoeken is het volgende. Stem je af op de thema’s dader – slachtoffer, vrijheid – gevangenschap, passiviteit – activiteit, angst – moed, of een ander thema dat voor jou hieraan verbonden is. Voel maar welk thema voor jou er het meeste uitspringt of welk thema je juist helemaal niets mee hebt.

Onderzoek vervolgens hoe beide polen in jou aanwezig zijn. We hebben bijvoorbeeld allemaal een slachtoffer in onszelf. Een deel van ons dat het zielig vindt ons iets is overkomen, een deel dat gekwetst is of misschien wel erger. We hebben ook allemaal een dader in ons. Een deel dat anderen wil afstraffen voor wat ons is aangedaan, of die anderen iets wil opleggen voor een hoger doel. We kennen bijvoorbeeld ook de vrijheid in onszelf, dat we onze vleugels uit slaan en vrij de wereld tegemoet treden. Ook het je gevangen voelen, kennen we. Niet weten hoe je eruit komt.

Het interessantst zijn de polen waar je direct van zegt “die herken is”. Daarnaast is het interessant om de pool te onderzoeken waarvan je zegt “daar heb ik niks mee, dat herken ik helemaal niet”. Laat je door anderen spiegelen om hier voor jezelf meer zicht op te krijgen.

Neem vervolgens de tijd om stil te zitten en met al deze polen in jezelf contact te maken. Stem je af op deze delen van jezelf.
Sluit vervolgens alle elementen die bij deze polen horen en die zich buiten je bevinden in. Sluit bijvoorbeeld alle slachtoffers in de wereld in, sluit alle daders in. Niet door het goed te keuren, maar door te erkennen dat ze bestaan en dat ze ook in jou zitten. Sluit alle vrijheid in de wereld in, sluit alle gevangenschap in, enzovoort.

Ik ben benieuwd wat dit jou brengt. Zou je dat hieronder willen delen?